ماه محرم در زنجان
دو روز قبل از شروع ماه محرم، مساجد را پرچم‌های سیاه می‌زنند و شب‌ها را در مساجد به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند. در شب‌های تاسوعا و عاشورا دسته‌های سینه‌زن در خیابان‌ها به سینه‌زنی می‌پردازند. در نقاط روستایی، قبل از روز عاشورا تمام اهالی روستا اعانه جمع می‌کنند و خیرات می‌دهند. در روز عاشورا علم سبز رنگی را که به نشانه پنج انگشت است، در محله‌های مختلف می‌گردانند و در صورتی که امامزاده‌ای در نزدیکی روستا باشد، به آن جا می‌روند. در غیر این صورت در قبرستان روستا جمع می‌شوند و بعد از سینه‌زنی به مسجد محل بر می‌گردند. در شب عاشورا نیز عده‌ای از سینه‌زنان در حالی که بر سر خود گل مالیده‌اند، با پای برهنه به محله‌های مختلف می‌روند و سپس به مساجد بر می‌گردند.
در روز عاشورا زنان روسری یا چارقد خود را برای برآورده شدن حاجاتشان به علم‌ها گره می زنند ویا گوسفندی را مقابل علم و دسته‌های عزاداری قربانی می‌کنند. اهالی روستای «درام» در روز سوم امام پارچه‌هایی را از پرچم‌ها جدا کرده و آنها را برای سال آینده نگه می‌دارند. ساکنین شهر زنجان در سومین روز امام، واقعه کاروان عاشورا و اسیران کربلا را به صورت نمادین در شهر به معرض نمایش می‌گذارند. در این نمایش در حالی که عده‌ای کودک به بند کشیده شده و عده‌ای به صورت پیاده در جلوی کاروان حرکت می‌کنند، توسط فردی قرمز پوش مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. یکی از رسم‌های دسته‌های عزاداری ـ که دیگر رایج نیست ـ رسم "قفل زدن" بود. کسانی که نذز داشتند و حاجتشان برآورده می‌شد، در ایام محرم بر تن خود قفل می‌زدند. سنت قمه‌زنی نیز تا چند سال پیش رایج بود. در چهلم امام مراسم عزاداری با سینه‌زنی شروع می‌شود و در پایان مراسم آن‌هایی که حسینی هستند برای این که لباس خود را از تن درآورند، تمام محل را دعوت کرده و با چای و خرما از آنها پذیرایی می‌کنند.
زنجان شهر کوچکی است و جمعیت آن به پانصد هزار نفر هم نمی‌رسد، اما سال‌هاست که درعصر روز هشتم محرم به یاد سقای دشت کربلا چندین هزار عزادار از حسینیه اعظم به سوی امامزاده ابراهیم شهر حرکت می‌کنند که حتما تصاویرش را در تلویزیون دیده‌اید. در سال‌های اخیر بیش از دویست هزار نفر در این دسته شرکت می‌کنند. علاوه بر اهالی شهر، جمعی از اهالی استان‌های آذری زبان همسایه و حتی کشور آذربایجان خود را به زنجان می‌رسانند تا در این آیین بی‌نظیر شرکت کنند. کثرت نذورات از سراسر جهان از جمله چندین هزار گوسفند اهدایی و قربانی کردن آنها پیشاپیش دسته، صحنه جالبی خلق می‌کند.
این گوسفندهای نذری به حدی است که می‌توان حسینیه اعظم زنجان را دومین قربانگاه مسلمانان جهان پس از منا نامید! در این دسته نه علم‌کشی می‌کنند و نه از زنجیر‌زنی و طبل دهل رایج در دسته‌های عزاداری خبری است. فقط سیل انسان‌های عزاداری است که نوحه‌های سنتی و قدیمی را زمزمه می‌کنند و بر سر و سینه می‌زنند. مسجد حسینیه اعظم زنجان و گرمابه قدیمی آن در جنوبی‌ترین بخش بافت قدیمی شهر زنجان و در محله‌ای معروف به «سیدلر» واقع شده كه به دروازه جنوبی شهر (دروازه قلتوق) مشرف بوده و براساس كتیبه‌ای كه بر سردر ورودی گرمابه این مجموعه قرار دارد، تاریخ تجدید بنای آن به عهد ناصرالدین شاه باز می‌گردد.
توجه